Συλλογή αποσπασμάτων σχετικά με την τέχνη ως ατομικισμό και την αλληλεπίδραση της με το κοινό, από το βιβλίο “Η ψύχη του ανθρώπου στο σοσιαλισμό”, του Όσκαρ Ουάιλντ.

I. Ένα έργο τέχνης είναι το μοναδικό αποτέλεσμα μιας απόλυτα μοναδικής ιδιοσυγκρασίας. Η ωραιότητα του απορρέει απ’ το γεγονός ότι ο καλλιτέχνης είναι αυτός που είναι. Δεν έχει καμιά σχέση με το γεγονός ότι οι άλλοι άνθρωποι θέλουν αυτό που θέλουν. Πράγματι, από τη στιγμή που ο καλλιτέχνης αρχίζει να λαμβάνει υπόψη του τι θέλουν οι άλλοι και προσπαθεί να ικανοποιήσει την απαίτησή τους, παύει να είναι καλλιτέχνης και γίνεται ένας βαρετός ή διασκεδαστικός χειροτέχνης – ένας έντιμος ή ανέντιμος- έμπορος. Δε μπορεί να έχει την αξίωση να θεωρείται καλλιτέχνης.

II. Η Τέχνη είναι η πιο έντονη μορφή Ατομικισμού που γνώρισε ο κόσμος. Δελεάζομαι να πω ότι είναι η μοναδική αληθινή μορφή ατομικισμού που γνώρισε ο κόσμος. Το έγκλημα που, σε ορισμένες συνθήκες ενδέχεται να φανεί ότι έχει δημιουργήσει τον ατομικισμό, πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τους άλλους ανθρώπους και να παρεμβαίνει στη ζωή τους. Ανήκει στο πεδίο της δράσης. Αλλά μόνος του, χωρίς καμιά αναφορά στους γύρω του, χωρίς καμιά εξωτερική παρέμβαση, ο καλλιτέχνης μπορεί να δημιουργήσει ένα ωραίο πράγμα και αν δεν το κάνει αποκλειστικά και μόνο για τη δική του ευχαρίστηση, τότε δεν είναι καλλιτέχνης.

III. Επιπλέον, θα πρέπει να τονίσουμε πως το γεγονός ακριβώς ότι η Τέχνη είναι η πιο έντονη μορφή ατομικισμού ωθεί το κοινό να προσπαθεί ν’ ασκήσει πάνω της μιαν εξουσία, που είναι τόσο ανήθικη όσο και γελοία, τόσο αχρεία όσο κι εντελώς ευτελής. Δεν είναι, ωστόσο απόλυτα υπεύθυνο για κάτι τέτοιο αυτό καθαυτό το κοινό. Οι άνθρωποι, που αποτελούν αυτό το κοινό, σ’ όλες τις εποχές, μεγαλώνουν και γαλουχούνται με τον πιο άσχημο τρόπο. Ζητάνε πάντοτε απ’ την Τέχνη να είναι λαϊκή να ικανοποιεί τη δική τους αντίληψη για το γούστο, να κολακεύει την παράλογη ματαιοδοξία τους, να του επαναλαμβάνει χιλιοειπωμένα πράγματα, να τους δείχνει ό,τι θα έπρεπε να έχουν κουραστεί πια να βλέπουν, να τους διασκεδάζει όταν νιώθουν να βαραίνει το στομάχι τους απ’ το πολύ φαγητό και να αποσπάει τη σκέψη τους όταν πλήττουν πια από την ίδια τη βλακεία τους. Ωστόσο, η Τέχνη δε θα πρέπει ποτέ να προσπαθεί να γίνει λαϊκή Το κοινό θα πρέπει να προσπαθήσει να γίνει καλλιτεχνικό.

IV. Το κοινό απεχθάνεται τις καινοτομίες γιατί τις φοβάται. Εκφράζουν στα μάτια τους, μια συγκεκριμένη μορφή Ατομικισμού, μια φλογερή διακήρυξη απ’ τη μεριά του καλλιτέχνη ότι επιλέγει το θέμα του και το χειρίζεται όπως θέλει. Το κοινό έχει σαφώς δίκιο για τούτη τη στάση του. Η Τέχνη είναι Ατομικισμός και ο Ατομικισμός είναι μια φοβερά ενοχλητική και αποδιοργανωτική δύναμη. Κι αυτή ακριβώς είναι η ανυπολόγιστη αξία του. Γιατί αυτό που επιδιώκει να ανατρέψει είναι η μονοτονία των προτύπων, η υποδούλωση στα έθιμα, η τυραννία της συνήθειας και ο υποβιβασμός του ανθρώπου στο επίπεδο της μηχανής.

V. (Εδώ ο Ουάιλντ αναφέρεται στον τρόπο και τις λέξεις με τις οποίες χαρακτηρίζουν τα καινοτόμα και αυθεντικά έργα το κοινό και οι εφημερίδες). Δε χρειάζεται να πω ότι σε καμιά περίπτωση, δεν παραπονιέμαι γιατί το κοινό και οι λαϊκές εφημερίδες χρησιμοποιούν λαθεμένα αυτές τις λέξεις. Δεν καταλαβαίνω, εφόσον δεν αντιλαμβάνονται τι είναι Τέχνη, πως θα μπορούσαν να τις χρησιμοποιήσουν σωστά. Απλά διαπιστώνω την από μέρους τους κακή χρήση κι όσο για την αιτία αυτής της κακής χρήσης το νόημα που κρύβεται πίσω από όλα αυτά, η εξήγηση είναι πολύ απλή. Απορρέει από μια βάρβαρη αντίληψη για την εξουσία. Απορρέει από τη φυσική ανικανότητα μιας κοινωνίας, που έχει διαβρωθεί απ’ την εξουσία, να κατανοήσει ή να εκτιμήσει τον Ατομικισμό. Με λίγα λόγια απορρέει από εκείνο το ακαλλιέργητο τερατούργημα που ονομάζεται Κοινή Γνώμη, η οποία, όσο κακή και καλοπροαίρετη είναι όταν προσπαθεί να ελέγξει την πράξη, άλλο τόσο αισχρή και κακοπροαίρετη είναι όταν προσπαθεί να ελέγξει τη Σκέψη ή την Τέχνη.

Πηγή των αποσπασμάτων: Η ψυχή του ανθρώπου στο σοσιαλισμό, Όσκαρ Ουάιλντ, Εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος (1981)

Αρχική δημοσίευση στο μπλογκ Parabellum