Θα κλείσουμε το παρόν σημείωμα με κάποιες αναφορές στον ντανταϊσμό σε αντιπαράθεση με τον υπερρεαλισμό, γιατί διακρίνουμε –σε έκδηλες αντιστοιχίες- την αντίθεση μεταξύ του αναρχομηδενιστικού τρόπου σκέψης με τον κοινωνικό αναρχιστικό νεοκομμουνισμό του σήμερα.
[… Από τον Γερμανικό εξπρεσιονισμό προέρχεται και το κίνημα του Νταντά. Ο Ντανταϊσμός αποτέλεσε ένα καλλιτεχνικό ρεύμα στη λογοτεχνία, τη γλυπτική και τη ζωγραφική, στις αρχές του 20ου αιώνα. «Γεννήθηκε» στις 8 Φεβρουαρίου του 1916 στο Καμπαρέ Voltaire της Ζυρίχης, με πρωτεργάτη τον ρουμάνο ποιητή Τριστιάν Τζαρά, και –γρήγορα- εξαπλώθηκε σε πολλές ευρωπαϊκές και αμερικανικές πόλεις (Κολονία, Βερολίνο, Ανόβερο, Παρίσι, Νέα Υόρκη). Το Ντανταϊστικό Μανιφέστο εκδόθηκε από τον Χούγκο Μπαλ στις 14 Ιουλίου 1916, ενώ ο Τζαρά εξέδωσε το δεύτερο Ντανταϊστικό Μανιφέστο στις 3 Φεβρουαρίου του 1918.
Ο όρος ντανταϊσμός προήλθε από το «ντα-ντα» που κάνουν τα μωρά, μία λέξη της παιδικής γλώσσας που ουσιαστικά δεν σημαίνει τίποτα. Και αυτό ακριβώς είναι ο ντανταϊσμός… Το παράλογο, το παράδοξο, το φανταστικό. Στόχος του, το γκρέμισμα των παραδοσιακών λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών αξιών, και η αμφισβήτηση των αρχών της μοντέρνας κοινωνίας. Μια φιλοσοφία, που οι οπαδοί του κινήματος εξέφραζαν τόσο μέσα από την τέχνη, όσο και από τη στάση ζωής και τον τρόπο σκέψης του, προκαλώντας συχνά το κοινό.
Οργάνωναν αυθόρμητες βραδιές, συνδύαζαν τα γράμματα και τις τέχνες, συνέτασσαν άρθρα και μανιφέστα, εκφράζονταν με ανόητα κείμενα που συγχωνεύονταν τυχαία, χρησιμοποιούσαν λέξεις δικής τους έμπνευσης, που δεν περιέγραφαν τίποτα, αλλά αποτελούσαν κομμάτια των ποιημάτων τους.
Η τεχνοτροπία τους, αρχικά, επηρεάστηκε από τον κυβισμό και το φουτουρισμό. Οι εκφραστές του ήταν αποφασισμένοι ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΡΕΨΟΥΝ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ, ΗΘΙΚΕΣ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ, που θεμελιώνουν την κοινωνία της Δύσης. Έμπνευσή τους αποτελούσαν -κατά κανόνα- οι μηχανές, και οι ανθρώπινες φιγούρες τους θύμιζαν περισσότερο ρομπότ. Επέλεγαν στην τύχη σχήματα και εικόνες, καθώς και ετερογενή υλικά (μαλλί, ξύλο, φωτογραφίες και φωτομοντάζ, χαρτί, σκουπίδια), δημιουργώντας εφήμερα έργα που συνδύαζαν τη γλυπτική με τη ζωγραφική. Θα εστιάσουν την επαναστατική τους δράση σε μια μηδενιστική κριτική του λόγου, οργανώνοντας σκανδαλώδεις λογοτεχνικές βραδιές στις περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις και ξορκίζοντας τη λογική ασυνέχεια, καθώς και το παράλογο του κατεστημένου ΜΕ ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ Ή ΒΩΜΟΛΟΧΙΕΣ, και, κυρίως, με ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΈΣ ΔΙΑΚΗΡΥΞΕΙΣ. «Έχουμε ένα τεράστιο καταστροφικό και αρνητικό έργο να επιτελέσουμε…» διακηρύττει ο Τζαρά στο μανιφέστο του Ντανταϊσμού το 1918.
Ως κίνημα, ο ντανταϊσμός έπαψε να υπάρχει από το 1924 και ορισμένοι εκπρόσωποί του διοχετεύτηκαν στο σουρεαλισμό. Η βασική αιτία ρήξης των εκπροσώπων του ντανταϊσμού με τους υπερρεαλιστές έγκειται στο ότι οι τελευταίοι βρήκαν το μηδενισμό των πρώτων ασύμβατο με τις επιδιώξεις τους. Αναζήτησαν το «νόημα» πίσω από κάθε πράξη, καταφεύγοντας στον κομμουνισμό, επιδιώκοντας να προτείνουν «λύση». Απέναντι στο πρόταγμα της ολικής καταστροφής, τοποθέτησαν το όραμα της κομμουνιστικής ανατροπής. Όμως, όπως κάθε ιδεαλιστής που αναζητεί νόημα σε όμορφες λέξεις που μπορούν (εν δυνάμει) να γίνουν πειστικές στο πόπολο, θέλοντας, δηλαδή, να το φέρουν στο δρόμο τους, απέτυχαν. Και αυτό γιατί δεν μπόρεσαν να καταλάβουν τα πραγματικά θέλω των υπόδουλων. Παρότι, ήρθαν σε ρήξη με το σταλινισμό, δεν μπόρεσαν να απαλλαγούν από την κλασσική ανθρωπιστική και ιδεαλιστική φόρμα κάθε επίδοξου μετασχηματιστή του υπάρχοντος, και, έτσι, οδηγήθηκαν στο μαρασμό. Κάτι που προβλέπουμε πως θα συμβεί, αργά ή γρήγορα, και με τους εγχώριους μιμητές του νεοκομμουνιστικού προτάγματος.
Αξίζει να ρίξει κανείς μια ματιά και στον Νατουραλισμό. Νατουραλισμός ονομάζεται στη λογοτεχνία ένα ρεύμα που αναπτύχθηκε στη Γαλλία στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, κυρίως με τα έργα του Εμίλ Ζολά. Η νατουραλιστική πεζογραφία είναι εξέλιξη της ρεαλιστικής, και έχει πολλά κοινά σημεία με αυτήν, αφού ξεκινά, όπως και η ρεαλιστική, από την επιθυμία της απεικόνισης της πραγματικότητας με ακρίβεια και χωρίς ωραιοποίηση, αλλά διαφέρει ως προς το φιλοσοφικό υπόβαθρο που διακρίνεται πίσω από τα νατουραλιστικά έργα. Οι νατουραλιστές συγγραφείς πιστεύουν ότι η συμπεριφορά του ανθρώπου ρυθμίζεται από τους παράγοντες της κληρονομικότητας, του περιβάλλοντος και της πίεσης της στιγμής, με αποτέλεσμα οι ήρωες των έργων τους να παρουσιάζονται ως άτομα που δρουν με βάση τα εσωτερικά τους ένστικτα (κυρίως την πείνα και τη σεξουαλική επιθυμία), αλλά και υπό την επίδραση των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών. Τα νατουραλιστικά έργα ξεχωρίζουν επίσης για την υπερβολικά λεπτομερή απόδοση της πραγματικότητας, ακόμα και σε σκηνές ιδιαίτερα βίαιες, και συχνά για το τραγικό τέλος, στο οποίο ο ήρωας, συνήθως, οδηγείται στην καταστροφή. Άλλο εμφανές χαρακτηριστικό στα έργα των νατουραλιστών είναι η απόδοση των λόγων των ηρώων σε ελεύθερο πλάγιο λόγο.
Λέσχα Μηδενιστικής Συνείδησης Rem Gero εκ μέρους της Συντακτικής Ομάδας
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο τρίτο τεύχος του εντύπου “Μηδενιστική Πορεία για τη διάχυση της Φωτιάς και του Χάους τον Οκτώβριο του 2013”